مزایا و معایب گردشگری

به‌ عنوان مسافر، به‌ راحتی می‌توانیم از دیدگاه فردی مزایای سفر را ببینیم. سفر فرصتی برای استراحت، هیجان و رهایی از روزمرگی‌های زندگی است. اما گردشگری تنها به تجربه فردی محدود نمی‌شود و جنبه‌های مثبت و منفی خاص خود را دارد.

سفر تنها برای مسافران لذت‌بخش نیست، بلکه تأثیر گسترده‌تری دارد. گردشگری تنها به این دلیل ممکن می‌شود که افراد بسیاری در این صنعت فعالیت دارند، از آن حمایت می‌کنند و جوامعی در مکان‌هایی که ما آن‌ها را مقصد می‌نامیم، زندگی می‌کنند.

مزایای گردشگری

در ادامه، به پنج مورد از مهم‌ترین مزایا و فواید گردشگری می‌پردازیم.

1. کمک به حفظ فرهنگ و میراث

یکی از مهم‌ترین مزایای گردشگری، نقش آن در حفظ فرهنگ و میراث از طریق ترویج و نگهداری فرهنگی است. بخش بزرگی از سفر بر پایه تجربه فرهنگ‌های دیگر شکل می‌گیرد، چه از طریق بازدید از اماکن تاریخی و فرهنگی و چه با تجربه‌های غیر رسمی مانند صرف غذا در یک رستوران محلی.

این تجربه‌ها باعث افزایش آگاهی فرهنگی می‌شوند. گردشگران با فرهنگی متفاوت از فرهنگ خود آشنا می‌شوند و این شناخت، به درک بهتر میان جوامع مختلف کمک می‌کند. علاوه بر این، گردشگری از نظر اقتصادی نیز در حفظ فرهنگ و میراث نقش دارد.

برای مثال، خرید بلیت برای بازدید از یک مکان تاریخی، مستقیماً به تأمین هزینه‌های نگهداری و اداره آن کمک می‌کند. در نتیجه، گردشگری هم تجربه‌های ارزشمندی را برای مسافران فراهم می‌کند و هم منابع مالی لازم را برای حفاظت از فرهنگ و میراث تاریخی تأمین می‌نماید.

2. تحریک رشد اقتصادی

   

یکی از مهمترین مزایای گردشگری، تأثیر مثبت آن بر اقتصاد است. گردشگری تقریباً ۱۰ درصد از اشتغال جهانی را به‌ طور مستقیم و غیر مستقیم تشکیل می‌دهد. این تأثیر نه ‌تنها به اقتصاد محلی، بلکه به اقتصاد کل کشور نیز گسترش می‌یابد.

علاوه بر فرصت‌های شغلی مستقیم مانند راهنمایان تور و کارکنان هتل‌ها، گردشگری باعث ایجاد شغل‌های مرتبط نیز می‌شود. صنعت‌هایی مانند رستوران‌ها، فروشگاه‌ها، حمل‌ونقل و سرگرمی نیز از حضور گردشگران بهره می‌برند. همچنین، کسب‌وکارهای محلی که کالاهای مختلفی را عرضه می‌کنند، از رونق گردشگری سود می‌برند.

در کشورهایی که نرخ بیکاری بالاست، گردشگری می‌تواند فرصت‌های شغلی ارزشمندی ایجاد کند و به رشد اقتصادی کمک کند. به ‌عنوان مثال، گردشگری حدود ۳۸ درصد از تولید ناخالص داخلی مالدیو را تشکیل می‌دهد.

3. تأثیرات اجتماعی مثبت گردشگری

زمانی که گردشگری باعث رشد اقتصادی یک کشور شود، این رشد می‌تواند زندگی مردم آن کشور را نیز بهبود ببخشد. یک اقتصاد قوی‌تر می‌تواند تأثیرات اجتماعی مثبتی داشته باشد که در زندگی روزمره مردم قابل مشاهده است.

علاوه بر این، گردشگری مشوق سرمایه‌گذاری‌هایی است که اثرات اجتماعی مطلوبی دارند. برای مثال، گردشگری باعث توسعه زیرساخت‌هایی مانند جاده‌ها، شبکه‌های حمل‌ونقل، مراکز درمانی و آموزشی می‌شود.

هرچند هدف اصلی این سرمایه‌گذاری‌ها ممکن است حمایت از گردشگران باشد، اما در عمل، این زیرساخت‌ها به همان اندازه برای مردم محلی نیز مفید هستند و کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود می‌بخشند.

4. حمایت از حفظ محیط ‌زیست

بسیاری از جاذبه‌های گردشگری در کشورها شامل مناطق تاریخی و مناظر طبیعی زیبا هستند. وقتی یک مکان به ‌واسطه گردشگری مورد توجه قرار می‌گیرد، انگیزه و منابع مالی بیشتری برای محافظت و نگهداری از آن فراهم می‌شود.

افزایش تقاضای گردشگری می‌تواند منجر به ایجاد مناطق حفاظت شده، پارک‌های ملی و سایت‌های میراث فرهنگی شود. این اقدامات معمولاً باعث اختصاص بودجه بیشتر و برنامه‌های نگهداری منظم برای این مکان‌ها می‌شود که به حفظ آن‌ها در طولانی‌مدت کمک می‌کند.

5. تقویت آگاهی جهانی و یادگیری

یکی دیگر از مزایای گردشگری این است که به مسافران فرصت آشنایی با فرهنگ‌های مختلف را می‌دهد. این تجربه اغلب باعث ایجاد حس همبستگی بین مردم از فرهنگ‌ها و کشورهای گوناگون می‌شود.

تماس مستقیم با سایر فرهنگ‌ها به افراد این امکان را می‌دهد که با سنت‌ها، باورها و سبک زندگی جوامع دیگر آشنا شوند. این فرایند نه ‌تنها به افزایش آگاهی جهانی کمک می‌کند، بلکه باعث درک متقابل بین ‌فرهنگی نیز می‌شود.

معایب گردشگری

در کنار مزایای متعدد گردشگری، چالش‌ها و پیامدهای منفی آن نیز غیر قابل‌ انکار است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین معایب گردشگری می‌پردازیم.

1. گردشگری بیش ‌از حد یا گردشگری انبوه

گردشگری بیش‌ از حد که به آن گردشگری انبوه نیز گفته می‌شود، یکی از معایب مهم گردشگری است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. این اصطلاح به شرایطی اشاره دارد که در آن تعداد بسیار زیادی گردشگر به یک مقصد خاص سفر می‌کنند، به ‌طوری ‌که این حجم از گردشگران، تأثیرات منفی زیادی را به همراه دارد.

وقتی گردشگری در یک منطقه غیر قابل مدیریت و ناپایدار شود، اثرات مخربی بر زندگی محلی، فرهنگ، محیط ‌زیست و حیات وحش خواهد داشت.

به ‌عنوان مثال، در هند تأثیر گردشگری بر جمعیت ببرهای بنگال همچنان موردبحث است. افزایش تعداد بازدیدکنندگان در زیستگاه‌های طبیعی این حیوانات می‌تواند رفتار آن‌ها را تغییر داده و حتی بقای آن‌ها را تهدید کند.

2. تأثیرات بر حیات وحش

گردشگری، به‌ ویژه گردشگری بیش ‌از حد، می‌تواند به بهره‌ کشی از حیات وحش منجر شود. دلیل این موضوع، افزایش تقاضا برای تعامل با حیوانات در صنعت گردشگری است.

بسیاری از گردشگران به امید دیدن حیوانات زیبا و خاص به مناطق مختلف سفر می‌کنند، اما این تقاضا می‌تواند جانوران، به ویژه گونه‌های در معرض خطر، را با تهدید جدی مواجه کند.

وقتی تقاضا برای مشاهده یا تعامل با یک حیوان افزایش می‌یابد، احتمال به اسارت درآمدن آن حیوان بیشتر می‌شود. در این شرایط، حیوان دیگر در زیستگاه طبیعی خود زندگی نمی‌کند، بلکه تبدیل به بخشی از یک صنعت گردشگری می‌شود که کنترل کاملی بر زندگی او دارد. این مسئله نه تنها آزادی حیوانات را محدود می‌کند، بلکه می‌تواند تأثیرات منفی جدی بر رفتار، سلامت و بقای آن‌ها داشته باشد.

3. تجاری ‌سازی فرهنگ

   

تجاری ‌سازی فرهنگ یکی از پیامدهای منفی گردشگری است که ارتباط نزدیکی با کاهش اصالت فرهنگی دارد.

در بسیاری از موارد، فرهنگ به‌ عنوان یک محصول گردشگری عرضه می‌شود که می‌تواند از اصالت و معنای واقعی آن بکاهد. به‌ عنوان مثال، برخی از آداب ‌و رسوم فرهنگی صرفاً برای جذب گردشگران اجرا می‌شوند و دیگر ریشه واقعی خود را حفظ نمی‌کنند.

تجاری سازی همچنین به این اشاره دارد که بخشی از یک فرهنگ به یک تجربه قابل ‌فروش تبدیل شود.‌ اگرچه این موضوع در برخی موارد می‌تواند باعث پرونق اقتصادی جوامع محلی شود، اما همیشه این خطر وجود دارد که معنای واقعی یک سنت فرهنگی به دلیل اجرای غیر واقعی و تجاری ‌شده آن از بین برود.

4. آسیب به محیط زیست

مناطق طبیعی ممکن است با افزایش گردشگری آسیب ببینند. هنگامی که تعداد زیادی از مردم به جنگل‌ها، پارک‌ها یا سواحل سفر می‌کنند، احتمال بروز خسارات زیست محیطی افزایش می‌یابد. معمولاً هرچه تعداد بازدیدکنندگان بیشتر باشد، میزان زباله و آلودگی نیز بیشتر شده و زیستگاه‌های حیوانات مختل می‌شوند.

گردشگری اغلب منابع طبیعی را تحت فشار قرار می‌دهد، به ‌ویژه در مناطقی که این منابع از قبل محدود هستند. این فشار می‌تواند منجر به فرسایش خاک، افزایش آلودگی، از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی و تهدید بیشتر گونه‌های در معرض خطر شود.

5. وابستگی بیش از حد به گردشگری

یکی دیگر از معایب گردشگری این است که ممکن است جوامع و حتی کشورها را بیش از حد به این صنعت وابسته کند. گرچه گردشگری می‌تواند تأثیر مثبتی بر اقتصاد یک مقصد داشته باشد، اما این وابستگی می‌تواند در مواقع بحرانی به ضرر آن‌ها تمام شود.

به‌ عنوان مثال، در سال ۲۰۲۰، با انتشار ویروس کرونا، بسیاری از مقاصد گردشگری از نظر اقتصادی دچار مشکل شدند. صنعت گردشگری یکی از منابع اصلی رشد اقتصادی در ایسلند است و فرصت‌های شغلی زیادی برای مردم این کشور فراهم می‌کند. اما با اعمال محدودیت‌های سفر، تعداد گردشگران به‌ سرعت کاهش یافت و بسیاری از مردم شغل و منبع درآمد خود را از دست دادند.

سنجش مزایا و معایب گردشگری

گردشگری یک تعادل ظریف بین مزایا و معایب است. با وجود اینکه گردشگری هم جنبه‌های مثبت دارد و هم منفی، می‌توان یک مدل گردشگری مسئولانه و پایدار ایجاد کرد که به نفع جوامع محلی باشد. نکته مهمی که باید در نظر داشت این است که معایب گردشگری بیشتر ریشه در مسائل سیستمی دارند. این مشکلات معمولاً به کسب‌وکارهای کوچک یا مسافران فردی مربوط نمی‌شوند، بلکه باید از طریق سیاست‌های دولتی، برنامه‌ریزی‌های هیئت‌های گردشگری و تصمیمات شرکت‌های بزرگ مدیریت شوند.

چگونه تأثیر گردشگری را مثبت نگه داریم؟

یکی از بهترین راه‌ها برای حفظ تأثیر مثبت گردشگری، انتخاب‌های آگاهانه در سفر است. بررسی مقاصد، تحقیق درباره ارائه‌ دهندگان خدمات گردشگری و انتخاب اقامتگاه‌هایی که از گردشگری پایدار حمایت می‌کنند، نقطه شروع خوبی است.

همچنین، هنگامی که درباره مزایا و معایب گردشگری صحبت می‌کنیم، این فرصت را داریم که آگاهی عمومی را در جامعه خود افزایش دهیم. گفت‌وگو درباره چالش‌های گردشگری می‌تواند منجر به درک بهتر مشکلات این صنعت شود و انگیزه‌ای برای تغییرات مثبت در سطح کلان ایجاد کند.

نتیجه‌گیری: بررسی مزایا و معایب گردشگری

حالا که با جنبه‌های مثبت و منفی گردشگری آشنا شدید، می‌توانید با آگاهی بیشتری سفر کنید. این آگاهی به شما کمک می‌کند انتخاب‌هایی داشته باشید که تأثیرات مثبتی بر جوامع محلی بگذارند.

اگر می‌خواهید درباره گردشگری پایدار و مسئولانه بیشتر بدانید، منابع زیادی وجود دارند که اطلاعات مفیدی در اختیارتان قرار می‌دهند.